Otwarciu testamentu nierzadko towarzyszą duże emocje rodziny. Ostatnie wola zmarłego często nie pokrywa się z oczekiwaniami jego bliskich – mogli otrzymać mniejszy udział w majątku, niż się spodziewali, albo dowiedzieli się, że powołane do spadku zostały osoby spoza kręgu najbliższych.
Zazwyczaj dochodzi wtedy do próby podważenia testamentu lub udowadniania, że zmarły nie był w pełni sił umysłowych, gdy go pisał. W spornych sytuacjach warto skorzystać z pomocy profesjonalnego adwokata, który zadba o Państwa interesy.
Spadek to ogół praw i obowiązków, które przysługują następcom prawnym po śmierci spadkodawcy. Każda osoba może zawrzeć dyspozycje na temat swojego majątku lub nie podejmować żadnych działań – wtedy zadziałają ogólne zasady prawa spadkowego. Po śmierci bliskiego spadkobiercy – niezależnie od tego, czy dziedziczą na podstawie testamentu czy ustawy – muszą uzyskać akt poświadczenia dziedziczenia od notariusza lub postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku w sądzie.
Oba te dokumenty wskazują, kto i w jakiej części dziedziczy spadek. Na tym etapie jeszcze nie ma decyzji o przyznaniu określonych składników masy spadkowej konkretnej osobie. Często dochodzi za to do sporów między spadkobiercami.
Niektórzy czują się nieuczciwie potraktowani w testamencie i uważają, że powinni byli otrzymać większy udział w spadku. Inni nie rozumieją, jak zmarły mógł umieścić w testamencie osobę, do której sami czują jakąś niechęć, więc będą zmierzali do usunięcia tej osoby z grona spadkobierców. Podważanie samego testamentu również w praktyce zdarza się często.
Najczęstsze konflikty rodzinne w związku ze spadkiem
Spór o podział majątku
Gdy spadkobierców jest kilku, muszą podzielić się majątkiem otrzymanym w spadku. Najszybciej można dokonać podziału przed notariuszem, ale w spornych sytuacjach należy złożyć wniosek do sądu. W razie sporu spadkobiercy powinni zwrócić się do sądu o zabezpieczenie i utworzenie spisu rzeczy należących do masy spadkowej. Takiego spisu dokonuje komornik w obecności dwóch świadków.
Spadkobiercy mogą w sądzie zgłosić gotową propozycję podziału, a jeśli nie są w stanie dojść do porozumienia w tej sprawie, sąd sam dokona podziału, biorąc pod uwagę sposób zarządzania przez spadkobierców majątkiem oraz wpływ tego zarządzania na jego podział (jeśli na przykład jedno z dzieci od lat mieszka w mieszkaniu, które należało do zmarłego i nie chce wyprowadzać się z tego mieszkania, to sąd pozwoli mu stać się właścicielem, ale nałoży też obowiązek spłaty pozostałych spadkobierców).
Chęć usunięcia ze spadku jednej z osób będących w gronie spadkobierców
W testamencie spadkodawca może powołać do spadku dowolne osoby, również spoza grona rodzinnego. Może to być sąsiad, pielęgniarz, który opiekował się nim przed śmiercią, kolega z dzieciństwa, ale także instytucja, fundacja, stowarzyszenie. O treści testamentu rodzina dowiaduje się dopiero w chwili jego otrzymania (chyba że przed śmiercią spadkodawca poinformował rodzinę o swojej woli, do czego miał prawo) i nierzadko towarzyszą temu złość i rozczarowanie, bo bliscy, którzy spodziewali się znaczącego udziału w spadku, muszą podzielić się z innymi osobami albo organizacjami.
Pojawienie się nieścisłości w testamencie
Jeśli rodzina nie umie pogodzić się z decyzją zmarłego, może dojść do prób podważenia testamentu poprzez próbę wykazania, że sporządzając go, autor nie był w pełni władz umysłowych albo pomylił się co do istotnych okoliczności.
Według art. 945 kodeksu cywilnego testament jest nieważny, jeśli został sporządzony:
- w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. W tym wypadku mogą to być np. stany trwałe: choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy albo stany przemijające: upojenie alkoholowe, pozostawanie pod hipnozą albo pod wpływem środków odurzających,
- pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści,
- pod wpływem groźby.
Członkowie rodziny mogą też próbować dowieść, że testament jest nieważny z powodu błędów. Do najbardziej typowych błędów skutkujących nieważność testamentu należą:
- niezachowanie odpowiedniej formy sporządzania testamentu – testament można sporządzić samodzielnie, ale musi być w całości napisany ręcznie. Przepisy nie zezwalają na napisanie go na komputerze, wydrukowanie i złożenie odręcznego podpisu,
- sporządzenie testamentu razem z inną osobą – to błąd popełniany często przez małżonków, którzy chcą rozporządzić wspólnym majątkiem. Testament może obejmować wyłącznie majątek jednej osoby, niedozwolone są testamenty wspólne,
- terminy i warunki – uzależnienie prawa wskazanej w testamencie osoby od spełniania przez nią warunku lub upływu terminu jest nieważne. Zapis w rodzaju: „mój wnuk otrzyma 1/10 majątku, jeśli skończy studia medyczne w ciągu 6 lat od zdania matury” będzie skutkował jego nieważnością. Zapisy i wskazanie terminu są natomiast dopuszczalne w zapisach testamentowych.
Podsumowanie
Spory i wątpliwości często towarzyszą sprawom związanym z podziałem majątku. Spadkodawca już za życia może zadbać o to, by jego ostatnia wola została sporządzona w taki sposób, by jej interpretacja była zgodna z jego faktycznymi intencjami.
Zachęcamy osoby planujące spisanie testamentu do konsultacji z prawnikami naszej kancelarii adwokackiej mieszczącej się przy ul. ks. Ściegiennego 49/2. Wyjaśnimy, w jaki sposób sporządzić dokument i sformułować jego treść. Zapewniamy fachowe wsparcie w wielu kwestiach związanych ze spadkami i dziedziczeniem. Jesteśmy doświadczoną kancelarią prawną.
Na rzecz spadkobierców świadczymy usługi polegające m.in. na:
- reprezentacji w postępowaniach o stwierdzenie nabycia i dział spadku,
- doradztwie w zakresie przyjęcia lub odrzucenia spadku,
- wniesieniu powództwa o ustalenie nieważności testamentu.
- reprezentacji przed sądami w sprawach o zachowek.