Statystyki z ostatnich lat nie pozostawiają złudzeń – rozwody to stosunkowo częste zjawisko w naszym kraju. Według raportów GUS-u co roku orzeka się około 65 000 rozwodów. Co więcej, tendencja jest wzrostowa.
W pierwszym półroczu 2021 r. do sądów okręgowych w całym kraju wpłynęło 38 662 spraw o rozwód w pierwszej instancji. To o niespełna 14% więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku, kiedy było ich 34 0512.
Gdzie w tym wszystkim jest miejsce dzieci? Jak zadbać o ich dobro w trakcie rozwodu? Wszystkiego dowiesz się z poniższego artykułu.
Prawa i obowiązki rodziców w trakcie rozwodu
Jeżeli rozwodzi się małżeństwo, które ma dzieci, w trakcie rozwodu konieczne będzie ustalenie wielu kwestii, które wpłyną na przyszłość ich pociech. Poniżej opisaliśmy najważniejsze aspekty.
Opieka nad dziećmi
Obowiązki w zakresie opieki nad dziećmi zależą od decyzji podjętych przez sąd, który może:
- powierzyć władzę rodzicielską obojgu rodzicom. Rodzice zachowują swoje prawa i obowiązki względem dziecka i muszą współpracować ze sobą w jego interesie;
- powierzyć władzę rodzicielską jednemu z rodziców, ograniczając władzę drugiego do określonych obowiązków i uprawnień względem dziecka. Sąd określa, który z rodziców ma prawo do opieki nad dzieckiem i podejmowania ważnych decyzji dla niego, a który ma prawo do kontaktu z dzieckiem i uczestniczenia w jego życiu;
- zawiesić władzę rodzicielską obojgu lub jednemu z rodziców. W takiej sytuacji sąd powierza opiekę nad dzieckiem innym osobom lub instytucjom, np. rodzinie zastępczej lub domowi dziecka. Rodzice tracą swoje prawa i obowiązki względem dziecka, ale mogą ubiegać się o przywrócenie władzy rodzicielskiej, jeśli poprawią swoją sytuację;
- pozbawić władzy rodzicielskiej oboje lub jednego z rodziców. Sąd odbiera im na stałe władzę rodzicielską i powierza opiekę nad dzieckiem innym osobom lub instytucjom. Rodzice nie mają prawa do kontaktu z dzieckiem ani do odwołania się od decyzji sądu.
Ustalanie alimentów
Rodzic, który nie sprawuje opieki, ma prawo do utrzymywania kontaktów z dzieckiem oraz do nadzorowania jego wychowania. Ma on również obowiązek alimentacyjny względem dziecka.
Sąd ustala wysokość alimentów na dziecko na podstawie trzech głównych czynników:
- usprawiedliwionych potrzeb dziecka,
- możliwości zarobkowych i majątkowych rodzica zobowiązanego do płacenia alimentów,
- zaangażowania rodzica w utrzymanie i wychowanie dziecka.
Warto wiedzieć, że rodzic, który uchyla się od płacenia alimentów, może być pociągnięty do odpowiedzialności cywilnej lub karnej.
Wizyty rodziców
Rodzic, który przestaje mieszkać z dzieckiem, nie traci oczywiście prawa do kontaktu z nim – chyba że sąd zadecyduje o uchyleniu władzy rodzicielskiej. W zdecydowanej większości przypadków rodzice mogą jednak sami ustalić między sobą sposób i częstotliwość wizyt, które powinny być regularne, stabilne i przewidywalne dla dziecka.
Nie należy zmieniać często ustalonych terminów, odwoływać spotkań bez uzasadnionej przyczyny lub zaniedbywać kontaktów. Dziecko powinno rozwijać się w poczuciu bezpieczeństwa i pewności, że może liczyć na oboje rodziców.
Warto zdawać sobie sprawę, że rodzic, który nie utrzymuje kontaktu z dzieckiem lub nie interesuje się jego wychowaniem, może być pozbawiony władzy rodzicielskiej lub może ona zostać mu ograniczona.
Dziecko w procesie rozwodowym
Dziecko może odegrać istotną rolę w procesie rozwodowym – pod warunkiem, że samo będzie tego chciało.
Wysłuchiwanie dziecka
Zdanie dziecka co do jego przyszłości jak najbardziej ma znaczenie. Ma ono pełne prawo wyrazić opinię na temat tego, z kim chce mieszkać, jak często chce widywać drugiego rodzica, czy ma jakieś zastrzeżenia lub życzenia co do sposobu opieki nad nim.
To bardzo ważne dla rodziców, którzy powinni rozmawiać ze swoją pociechą na temat jego emocji związanych z rozwodem – i nie kierować się jedynie swoimi odczuciami.
Dziecko jako świadek
Dziecko może być świadkiem podczas rozprawy rozwodowej, jeśli jego stan zdrowia, rozwój umysłowy i dojrzałość na to pozwalają. Sąd może je przesłuchać, pytając przede wszystkim o okoliczności dotyczących przebiegu i rozpadu małżeństwa rodziców.
Jego zeznania mogą mieć wpływ na orzeczenie o winie lub niewinności jednego lub obu rodziców oraz na ustalenie przyczyn rozkładu pożycia. Dziecko może jednak odmówić zeznań, jeżeli z jakichś przyczyn nie chce uczestniczyć w rozprawie.
Wspieranie dziecka po rozwodzie
W związku z rozstaniem rodziców dzieci mogą czuć się zdezorientowane, zranione czy nawet winne. Dlatego niezwykle ważne jest, aby rodzice byli dla nich wsparciem i pomogli im przystosować się do nowej sytuacji.
Psychologiczne aspekty rozwodu dla dziecka
Jak możesz pomóc poradzić sobie Twojemu dziecku z tym trudnym doświadczeniem?
- Bądź szczery i otwarty. Wyjaśnij dziecku, dlaczego doszło do rozwodu i co w praktyce oznacza to dla Waszej rodziny. Nie ukrywaj przed nim prawdy. Staraj się odpowiedzieć na wszystkie pytania dziecka w sposób adekwatny do jego wieku i poziomu rozwoju.
- Pozwól dziecku wyrażać swoje uczucia. Nie ignoruj ani nie bagatelizuj jego emocji. Słuchaj go z uwagą i empatią. Pomóż mu nazwać i zrozumieć jego emocje. Zachęcaj je do dzielenia się nimi z Tobą lub z innymi zaufanymi osobami, np. rodziną, przyjaciółmi czy psychologiem.
- Pomóż dziecku zachować poczucie normalności i stabilności. Staraj się utrzymać stały rytm życia dziecka, np. godziny snu, posiłków, nauki czy zabawy. Nie wprowadzaj zbyt wielu zmian naraz. Szanuj rutynę i zwyczaje dziecka.
Współpraca rodziców po rozwodzie
Jeżeli masz dziecko, rozwód nie powinien oznaczać zerwania kontaktu z małżonkiem – dla dobra Waszej pociechy. Postaraj się:
- utrzymywać kontakt z byłym małżonkiem. Nie utrudniaj ani nie ograniczaj spotkań dziecka z drugim rodzicem, chyba że są ku temu poważne przyczyny (np. przemoc lub uzależnienie);
- nie angażować dziecka w konflikt. Nie używaj dziecka jako posłańca, szpiega lub sędziego między Wami. Nie wymagaj od niego, żeby wybierało stronę lub opowiadało się za jednym z rodziców;
- szukać porozumienia i kompromisu. W sprawach dotyczących władzy rodzicielskiej, kontaktów z dzieckiem czy alimentów jako rodzice starajcie się osiągnąć pisemne porozumienie między sobą. Jeśli tego potrzebujecie, skorzystajcie z mediacji lub poradnictwa rodzinnego, aby ułatwić sobie komunikację i negocjację. Jeśli nie możecie się porozumieć sami, szanujcie decyzje sądu i przestrzegajcie ich.
Podsumowanie
W wielu przypadkach rozwód to najlepsze możliwe rozwiązanie. Warto w tym wszystkim pamiętać również o dzieciach i zadbać o to, by było tak także dla nich. Wierzymy, że powyższe informacje Ci w tym pomogą. A jeżeli masz wątpliwości natury prawnej – skontaktuj się z naszą kancelarią – specjalizujemy się między innymi w prawie rodzinnym.